Czyrna – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Krynica-Zdrój.
W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.
We wsi znajduje się dawna cerkiew łemkowska pw. św. Paraskewy Męczennicy w Czyrnej – zbudowana w 1893 według projektu austriackiego architekta Delavo, obecnie kościół rz. kat. pw. Niepokalanego Serca NMP.
Zapraszamy również do obejrzenia:
interaktywnego muzeum regionalnego pogranicza polsko-słowackiego
CZYRNA – ZAGŁĘBIE MLEKA
Czyrna – najmniejsza wioska w gminie Krynica – Zdrój, w województwie małopolskim, odległa 6 km od Mochnacki Wyżnej i 7 km od miejscowości Berest. Leży w dolinie potoku Czyrnianka, będącego dopływem rzeki Biała, na wysokości
od 540 do 560 m n.p.m. Dawniej dzieliła się na Cyrną Niżną i Wyżną.
Nad leżącą w dolinie wsią od zachodu wznosi się Harniaków Wierch (644m)
a od wschodu Banicka Góra (694 m). W północnej części piętrzy się Wierch (638 m), a na południowym wschodzie góruje nad wsią Lackowa Góra (997 m).
Początki miejscowości sięgają roku 1569, kiedy to została lokowana na prawie wołoskim przez Szymona ze Śnietnicy, który otrzymał przywilej lokacyjny od biskupa Franciszka Krasińskiego oraz króla Zygmunta Augusta. Lokowano ją na karczunku, tj. surowym korzeniu. Jednocześnie z założeniem miejscowości uposażono także parafię greckokatolicką. Wieś zamieszkiwała ludność łemkowska i po kilka rodzin polskich i żydowskich. Większość miejscowej ludności łemkowskiej, po zakończeniu II Wojny Światowej, w 1945 roku, wyjechała do byłego ZSRR. Sporo też Łemków zostało wysiedlonych podczas Akcji Wisła, w 1947 roku, na Ziemie Zachodnie. Część rodzin łemkowskich powróciła na swoje ziemie po 1957 roku. Pozostałe po nich zabudowania zostały osiedlone przez ludność napływową z okolic zakopanego oraz Limanowej i Męciny. Obecnie mieszka w Czyrnej 5 rodzin czysto łemkowskich oraz 7 rodzin mieszanych, polsko – łemkowskich. Do dzisiaj zachowały się tradycje łemkowskie w tych rodzinach, np. Wigilia
(6 stycznia) oraz święcenie pokarmów.
W tej maleńkiej miejscowości mieszka około 280 osób, utrzymujących się głównie z pracy w gospodarstwie rolnym, hodowli bydła i produkcji mleka. Wioska liczy 48 zabudowań mieszkalno – gospodarczych.
Życie codzienne mieszkańców skupione jest wokół parafii oraz szkoły.
Szkoła Podstawowa Stowarzyszenia na Rzecz Rozwou Wsi Czyrna.
Znajduje się w pobliżu Kościoła, pochodzi z 1900 roku. W latach 1980 – 1999 szkoła była filią Szkoły Podstawowej w Piorunce. W roku 2000, w wyniku reorganizacji i przemian w szkolnictwie została zlikwidowana. Mieszkańcy, w trosce o dobro swoich małych pociech założyli Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju wsi Czyrna, które 1 września 2000 roku przejęło szkołę, tworząc jednocześnie przy szkole Niepubliczne Przedszkole. Obecnie do Stowarzyszenia należy 25 osób. Są to zwykli mieszkańcy tej maleńkiej miejscowości, a jednocześnie wielcy bohaterowie, walczący o dobro całej społeczności lokalnej.
W skład Zarządu Stowarzyszenia wchodzą:
Prezes: Lucyna Trojanowicz
z-ca Prezesa” Zbigniew Leśniak
sekretarz: Ursula Leśnik
członek Zarządu: Anna Tyc
członek Zarządu: Stefan Lasz.
Do szkoły uczęszcza 18 dzieci z klas I – III, 8 dzieci z kl. „0” oraz 18 dzieci z Przedszkola Niepublicznego. Kadrę szkoły stanowią:
Urszula Leśnik – dyrektor oraz nauczyciel klas 0 – I,
Renata Fiut – nauczyciel klas II – III,
Stanisława Prusak – nauczyciel Przedszkola,
Anna Kiełbasa – nauczyciel wychowania fizycznego,
Elżbieta Głąb – Jarecka – nauczyciel języka angielskiego,
Ks. Adam Basista – katecheta.
Przy Stowarzyszeniu działa Koło Gospodyń Wiejskich, które ma do dyspozycji bogato wyposażoną kuchnię w budynku Domu Polsko – Słowackiego. Prezesem Koła jest Pani
Anna Tyc.
Kolejną organizacją prężnie działającą na terenie miejscowości jest Ochotnicza Straż Pożarna, która obecnie skupia 25 członków, w tym dwie kobiety. Zarząd OSP to:
Robert Szlachcic – Prezes
Rafał Filus – Zastępca Prezesa
Stefan Krynicki – Naczelnik
Maria Kopieć – Skarbnik
Urszula Leśnik – Sekretarz
Jednostka powstała w 1949 roku i działa bardzo aktywnie. Druhowie licznie uczestniczą w uroczystościach parafialnych: warta przy Grobie Pańskim, Odpust Parafialny, ostatnia posługa przy zmarłych. Bardzo dobrze rozwija się współprac jednostki z miejscową szkołą. Strażacy czynnie włączają się w organizację uroczystości szkolnych, takich jak Dzień Dziecka czy Opłatek. Z tej małej jednostki wywodzi się kapelan gminny ZOSP RP, ks. Bogdan Wiszyński, który tę funkcję pełnił w latach 2003 – 2006.
Miejscowość jest terenem czystym i malowniczo położonym, oddalonym od zgiełku miejskiego. Jest tutaj wiele ciekawych miejsc oraz unikatowych przedmiotów i sprzętu, jaki w dawnych czasach, a niejednokrotnie i do dziś, używany jest do prac w gospodarstwach rolnych, m. in. żarna, młynek do zboża, pług konny, kolca, młynki do kawy, brony włóki, drewniane widły, grabie, i in. W wiosce znajduje się 12 kapliczek i krzyży przydrożnych, pochodzenia łemkowskiego, o które dbają mieszkańcy poszczególnych posesji.
Serdecznie zapraszamy do Czyrnej, gdzie czuje się klimat dawnych czasów, życzliwość i gościnność mieszkańców.
KOŚCIÓŁ POD WEZWANIEM
NIEPOKALANEGO SERCA
NAJŚWIĘTSZEJ MARII
PANNY W CZYRNEJ
Cerkiew św. Paraskewy w Czyrnej
Cerkiew św. Paraskewy Męczennicy w Czyrnej , obecnie Kościół pod wezwaniem Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny – zbudowana została w 1893 według projektu austriackiego architekta Delavo, z pochodzenia Francuza, o czym informuje tablica pamiątkowa wewnątrz cerkwi. W budowie uczestniczyła cała wieś pod przewodnictwem parocha Antoniego Konstantynowicza. Odnawiana i przebudowana w 1933 r.
Cerkiew łemkowska, typ epigonalny, orientowana, drewniana, konstrukcji zrębowej. Trójdzielna: wydłużone prezbiterium zamknięte trójbocznie, szeroka nawa, sprawiająca wrażenie transeptu i prostokątny babiniec. Nawa i wsch. część babińca optycznie tej samej wysokości co prezbiterium. Przy prezbiterium od pn. zakrystia. Ściany szalowane pionowym deskowaniem, dachy kryte blachą. Wieża konstrukcji słupowo-ramowej, lekko pochyła, ze słupami wbudowanymi w zachodnią część wydłużonego babińca, z pseudoizbicą i gzymsem zegarowym bez zegarów.
W bocznych ścianach nawy duże, potrójne okna. Nad oknami ozdobne, zadaszone półkola z okrągłymi okienkami, nawiązujące do gzymsu zegarowego na wieży. Nad nawą spłaszczona kopuła z pseudolatarnią i cebulastym hełmem. Nad wieżą hełm z cebulastą kopułą i latarnią. Nad wschodnią częścią babińca dach dwuspadowy. Nad prezbiterium dach kalenicowy z małą latarnią pozorną. Hełmy nad nawą i wieżą zwieńczone żelaznymi krzyżami. Nad nawą sklepienie kolebkowe (beczkowe). Ikonostas z XX w., wykonany prawdopodobnie podczas remontu ok. 1933 r. umieszczony jest w prezbiterium i dzieli je na dwie części. Za ikonostasem ołtarzyk M.B. z Dzieciątkiem. Obok na ścianie ikona rokokowa św. Paraskewy z II poł. XVIII w. Ubrana dostatnio święta trzyma w rękach szablę i palmę męczeństwa. Ikonę znalazł na strychu plebanii ks. Mieczysław Czekaj. Mogła być ufundowana przez konfederatów barskich i namalowana na podobieństwo św. Barbary.
W północno-wschodnim narożniku nawy ołtarz barokowy z obrazem Złożenia do Grobu z II poł. XVII w. Obok ołtarza ikona Opieki Bogurodzicy z pocz. XVIII w.; na jej ramie przymocowana korona, jedna z dwóch, jakie przytrzymywano nad głowami nowożeńców podczas zaślubin. Najstarsza ikona, XVII-wieczna Ostatnia Wieczerza w owalnej ramie, pochodząca z poprzedniej cerkwi przechowywana jest w zakrystii.
Przy cerkwi znajduje się kamienna dzwonnica parawanowa z przełomu XIX i XX. W pobliżu cerkwi znajduje się plebania i spichlerz z XIX w. Ok. 200 m. na północ od cerkwi dawny cmentarz, na którym zachowało się kilka kamiennych nagrobków. Od 1951 r. budynek służy jako kościół rzymskokatatolicki pw. Niepokalanego Serca NMP.
Krynica-Zdrój jest jednym z najbardziej znanych kurortów, określanych mianem „Perła Polskich Uzdrowisk”. Położona jest w Beskidzie Sądeckim na wysokości 560-620 m n.p.m. w malowniczych dolinach Kryniczanki i jej dopływów.
Sławę swą jako uzdrowisko, Krynica-Zdrój zawdzięcza znakomitym wodom leczniczym, wśród których na szczególną uwagę zasługuje Zuber – unikalna w skali europejskiej woda o niezwykle wysokiej mineralizacji.
Ale Krynica-Zdrój to nie tylko uzdrowisko, to także prężnie rozwijające się centrum sportowe (głównie sporty zimowe), turystyczne, rekreacyjne, kongresowe i kulturalne. Corocznie w uzdrowisku organizuje się wiele imprez o zasięgu krajowym i międzynarodowym, seminaria polityczne i naukowe, międzynarodowe spotkania ludzi kultury, sztuki, biznesu i polityki, plenery artystyczne, występy zespołów.
W sierpniu za sprawą Europejskiego Festiwalu im. Jana Kiepury Krynica-Zdrój staje się stolicą opery i operetki. Wielkim wydarzeniem politycznym jest odbywające się we wrześniu Forum Ekonomiczne, które ściąga do Krynicy-Zdroju wielu polityków z kraju i zza granicy.
Niepowtarzalna atmosfera, leczniczy klimat, piękno krajobrazu i stale rozbudowywana i unowocześniana infrastruktura okołoturystyczna (w tym najdłuższa w Polsce kolej gondolowa na Jaworzynę Krynicką, hala lodowiskowo – sportowa) przyciąga liczne rzesze odwiedzających nas turystów. To na nich czekają miejsca w hotelach, pensjonatach, ośrodkach wypoczynkowo – leczniczych, wczasowych, wczasowo – konferencyjnych, a także kwaterach prywatnych.
Dla spacerowiczów proponujemy alejki i romantyczne altanki w Parku Zdrojowym i Słotwińskim, szumiące fontanny (wieczorem pięknie oświetlone) na plantach wokół Deptaku i sam Deptak, gdzie przy muzyce Orkiestry Zdrojowej rozbrzmiewającej w słoneczne dnie z Muszli Koncertowej snują się wspomnienia minionej epoki.
Dla wytrwałych wędrowców polecamy sieć szlaków turystycznych, które niczym kolorowe serpentyny oplatają Krynicę-Zdrój. Górskie szlaki można przemierzać nie tylko pieszo. Dla miłośników rowerów górskich został przygotowany system tras rowerowych, pomyślany zarówno dla początkujących jak i wprawnych amatorów dwóch kółek a piękne krajobrazy dopełnią całości wrażeń.
Miłośnicy „białego szaleństwa” pokochali nasze doskonale przygotowane stoki na Jaworzynie Krynickiej z najnowocześniejszą i najdłuższą kolejką gondolową oraz szeregiem wyciągów orczykowych, a także wyciąg Henryk, którego niewątpliwą zaletą jest położenie w centrum miasta, Słotwiny zróżnicowane pod względem trudności i długości tras oraz wyciągi w Tyliczu. Stoki w większości są oświetlone i sztucznie dośnieżane. Całość oferty uzupełnia towarzysząca infrastruktura okołoturystyczna, w tym wypożyczalnie sprzętu, szkółki narciarskie, ale przede wszystkim restauracje, karczmy i punkty gastronomiczne, które oferują specjały kuchni regionalnej. Dopełnieniem zimowej, wręcz bajkowej scenerii Krynicy-Zdroju są piękne iluminacje świetlne, stwarzające niepowtarzalną atmosferę naszego kurortu.
Niewątpliwą atrakcją Krynicy-Zdroju jest czynne prawie przez cały rok lodowisko, mieszczące się w hali widowiskowo-sportowej, obok kortów tenisowych i sankostrady, gdzie latem czy zimą można jeździć na sankach.
Piękne krajobrazy okolic Krynicy-Zdroju można również podziwiać z grzbietu konia. Do uprawiania turystyki konnej zachęcają Stadnina koni „Krzenycze” na Jakubiku oraz Farma LaMa w Tyliczu, gdzie pod troskliwym okiem instruktorów można uczestniczyć w lekcjach jazdy konnej a także zapoznać się z ekologiczną hodowlą owiec i kóz.
Z Krynicą nierozerwalnie związana jest postać Epifana Drowniaka, zwanego Nikiforem Krynickim. Jego prace a także pamiątki po wybitnym malarzu prymitywiście prezentuje Muzeum Sztuki Nieprofesjonalnej im. Nikifora – Galeria Sztuki Romanówka.
Mamy nadzieję, że przedstawione w telegraficznym skrócie walory Krynicy-Zdroju sprawią, że każdy o każdej porze roku wyjedzie stąd szczęśliwy i na pewno tu powróci.
Krynica-Zdrój
Podstawowe informacje:
Miasto (około 13 200 mieszkańców), „perła polskich uzdrowisk”, leżące w dol. Kryniczanki i jej dopływów, na południowy wschód od Nowego Sącza (63 km trasą przez Piwniczną Zdrój lub 34 km przez Łabową). Otaczają je zalesione grzbiety Beskidu Sądeckiego.
Historia:
Pierwsza wzmianka o wsi Krynica pochodzi z 1547 roku. W 1793 r austriacki urzędnik Franciszek Stix von Saunbergen zakupił tu ziemię ze źródłem wody mineralnej z myślą o założeniu zdrojowiska. Powstały pierwsze domy zdrojowe, ale gwałtowny rozwój nastąpił dopiero po 1856 roku dzięki działalności prof. Józefa Dietla. Rozwój ten trwa do dziś, w 1997 roku uruchomiono kolejkę gondolową na Jaworzynę Krynicką (1114 m n.p.m.), która może przewieźć 1200 osób na godzinę. Dzięki tej inwestycji Krynica stała się dużym ośrodkiem narciarskim, gdyż wiele wyciągów czynnych było już wcześniej, m.in. w Słotwinach i dol. Czarnego Potoku.
Ciekawe miejsca:
Z dworca PKP ulice Ebersa i Nowotarskiego prowadzą na Bulwar Dietla i Deptak. Najniżej położone są Łazienki Borowinowe z 1881 roku, następne są Stare Łazienki Mineralne z lat 1863-66, jedna z najbardziej charakterystycznych budowli Krynicy. Dalej Pijalnia Główna z 1971 roku. Można się tu napić wody ze zdrojów: „Głównego”, „Jana”, „Józefa”, „Tadeusza”, „Zubera” i „Słotwinki”. Ponadto wewnątrz jest sala koncertowa i ogród zimowy. Naprzeciw stoi neorenesansowy Stary Dom Zdrojowy z 1889 roku, w którym mieści się pijalnia wody „Mieczysław”. Na tyłach tego domu, za potokiem Kryniczanka, drewniane wille wzniesione w 2 poł. XIX w. w „stylu szwajcarskim”, wśród nich „Romanówka” (pierwotnie stała w innym miejscu). Od 1995 roku mieści się w niej Muzeum Nikifora, właściwie Epifaniusza Drewniaka (1895-1968), Łemka, krynickiego malarza prymitywisty o światowej sławie. W muzeum jest 77 jego obrazów.
Obok Pijalni Głównej stoi muszla koncertowa z tablicą ku czci związanego z Krynicą Jana Kiepury (1902-66), właściciela hotelu „Patria”. Obok muszli Nowy Dom Zdrojowy z 1939 roku, a u zbiegu Deptaka i Bulwarów Dietla pomnik A. Mickiewicza z 1906 roku.
W pobliżu w parku drewniany kościół p.w. Przemienienia Pańskiego z 1864 roku, wzniesiony na planie krzyża greckiego, nawiązujący do architektury cerkiewnej. Stoi on u stóp Góry Parkowej (-741 m n.p.m.) w parku założonym w 1810 roku Niedaleko dolna stacja kolei linowo-terenowej z 1937 roku o dł. 642 m, pokonującej różnicę wys. 142 m, umożliwiającej wjazd na Górę Parkową. Góra ta jest doskonałym punktem widokowym na Beskid Sądecki, Niski, a przy dobrej widoczności również na Tatry.
Przy skrzyżowaniu ulic Pułaskiego i Piłsudskiego znajdują się Nowe Łazienki Mineralne (1923-26) i kościół NMP Wniebowziętej, wzniesiony w latach 1887-1902 w stylu „renesansu włoskiego”, powiększony w latach 1932-35.
Obecnie w Krynicy są 23 ujęcia wód mineralnych: pięć źródeł naturalnych i 18 odwiertów. Są to szczawy alkaliczne, natomiast woda „Kryniczanka” to odmineralizowana woda ze Zdroju Głównego.
W Krynicy leczone są choroby układu trawienia, kobiece, układu wydzielania wewnętrznego, przemiany materii, układu moczowego i układu krążenia. Jest wiele sanatoriów i szpitali uzdrowiskowych. Podstawowe zabiegi to kąpiele borowinowe; kąpiele wannowe, suche kąpiele gazowe w dwutlenku węgla, natryski wodolecznicze i wiele innych, w tym oczywiście „kuracja pitna”.
Najbardziej znaną, doroczną imprezą w Krynicy jest Festiwal im. Jana Kiepury, na który na przełomie sierpnia i września zjeżdżają soliści, teatry muzyczne, teatry rozrywki i pantomimy. Koncertu promenadowego na deptaku słucha około 20 000 osób. Koncerty odbywają się również w Pijalni Głównej, w sali koncertowej Starego Domu Zdrojowego, organizowany jest przegląd filmów z udziałem Kiepury. Na uwagę zasługuje także coroczny (w lutym) Międzynarodowy Festiwal Gitarowy.
Modny stał się wieczorny wjazd na Jaworzynę, aby podziwiać o zachodzie słońca wyjątkowo piękną panoramę Beskidów, Małych Pienin, a przy dobrej widoczności również Tatr.